Endometriozis rahim içi dokunun (endometrium) rahim dışında bulunması ile oluşan bir hastalıktır. Endometriozis en sık yumurtalıklarınızı, fallop tüplerini ve pelvisinizi kaplayan dokuda bulunur. Ender olarak endometrial doku, pelvik organların dışına akciğer, kalp nadiren beyin gibi organlara da yayılabilir.

Endometriozisde, yer değiştirmiş endometriyal doku normalde olduğu gibi davranmaya devam eder (her bir adet döngüsü ile kalınlaşır, kırılır ve kanar). Bu yerinden olmuş dokunun vücudunuzdan çıkış yolu olmadığı için sıkışıp kalır. Endometriozis yumurtalıkları içerdiğinde, endometriomalar adı verilen kistler oluşabilir. Çevreleyen doku tahriş olabilir, nihayetinde skar dokusu ve yapışmalar gelişir (pelvik dokuların ve organların birbirine yapışmasına neden olabilecek anormal fibröz doku bantları).

Endometriozis, özellikle adet dönemlerinde – bazen şiddetli – ağrıya neden olabilir. Doğurganlık sorunları da gelişebilir. Neyse ki, etkili tedaviler mevcuttur.

Belirtiler

Endometriozisin primer semptomu, genellikle adet dönemleriyle ilişkili olan pelvik ağrıdır. Her ne kadar çoğu adet dönemi sırasında ağrılar artıyor olsa da, endometriozisi olanlar tipik olarak normalden çok daha kötü olan adet ağrısını tanımlarlarlar. Ağrı da zamanla artabilir.

Endometriozisin ortak belirti ve semptomları:

1. Adet ağrıs (dismenore); Pelvik ağrı ve kramp daha önce başlayabilir ve bir adet döneminde kadar birkaç gün uzayabilir. Ayrıca bel ve karın ağrısı da olabilir.
2. İlişki sırasında ağrı; Endometriozis ile ilişki sırasında veya sonrasında ağrı görülür.
3. Bağırsak hareketleri veya idrara çıkma sırasında ağrı; Adet dönemi boyunca bu belirtileri yaşama olasılığı çok yüksektir.
4. Aşırı kanama; Zaman zaman şiddetli adet dönemleri veya dönemler arasında kanama yaşayabilirsiniz Kısırlık; Bazen, endometriozis ilk kez kısırlık tedavisi için arayanlarda teşhis edilir.
5. Diğer belirti ve bulgular; Özellikle adet dönemlerinde, halsizlik, ishal, kabızlık, şişkinlik veya bulantı yaşayabilirsiniz.

Ağrınızın ciddiyeti, mutlaka durumun derecesinin güvenilir bir göstergesi değildir. Şiddetli ağrı hafif endometriozisde olabilirken hafif ağrılı hastalarda ileri safhada endometrioz olabilir.

Risk faktörleri

1. Doğum yapmamak
2. Erken yaşta adet görmeye başlamak
3. Geç menapoz
4. Kısa adet döngüsü – örneğin, 27 günden az
5. Yedi günden uzun süren ağır adet dönemleri
6. Vücudunuzda daha yüksek östrojen seviyelerine sahip olmak veya vücudunuzun ürettiği östrojene daha uzun süre maruz kalmak
7. Düşük vücut kitle indeksi
8. Endometriozisli bir veya daha fazla akraba (anne, teyze veya kız kardeşi)
9. Adetin vücuttan normal bir şekilde geçmesini önleyen herhangi bir tıbbi durum
   Üreme sistemi anomalileri

Endometriozis genellikle adetin başlangıcından (menarş) birkaç yıl sonra gelişir. Endometriozun belirti ve semptomları hamilelik ile geçici olarak iyileşebilir ve östrojen almadığınız sürece menopozda tamamen geçebilir.

Komplikasyonlar

Kısırlık

Endometriozisin ana komplikasyonu bozulmuş doğurganlıktır. Endometriozisli kadınların yaklaşık üçte biri ile yarısı gebe kalmakta zorluk çeker.

Hamileliğin oluşması için bir yumurta bir yumurtalıktan salınmalı, komşu fallop tüpünden geçmeli, bir sperm hücresi tarafından döllenmiş olmalı ve gelişime başlamak için kendini uterus duvarına tutturmalıdır. Endometriozis tüpü tıkayabilir ve yumurta ile spermin birleşmesini önleyebilir. Ancak bu durum aynı zamanda doğurganlığı sperm veya yumurtaya zarar vermek gibi nedenlerlede engelleyebilir. Buna rağmen, hafif ila orta dereceli endometriozis olan birçok kişi halen gebe kalabilir.

Kanser

Over kanseri, endometriozis hastalarında beklenenden daha yüksek oranda görülür. Bazı çalışmalar endometriozisin bu riski artırdığını gösteriyor olsa bile yine de bu risk nispeten düşük. Nadir olmasına rağmen, endometriozis hastalarında rahim içersinde başka bir kanser türü (endometriozise bağlı adenokarsinom) gelişebilir.

Tanı

Vajinal Pelvik muayene. Bir pelvik muayene sırasında endometriosise bağlı yapışıklıklar tanımlanabilir. Aynı zamanda endometrioma (çikolata kisti) gelişmiş ise muayene sırasında bu kist hissedilebilir.

Ultrason

Bu test vücudunuzun iç görüntülerini oluşturmak için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanır. Üreme organlarının en iyi şekilde görülebilmesi için her iki ultrason tipi de yapılabilir (transvajinal ve transabdominal). Standart bir ultrason görüntüleme testinde endometriozis olup olmadığını kesin olarak söylenemez, ancak endometriozis (endometriomalar) ile ilişkili kistleri tanımlanabilir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)

MR, vücudunuzdaki organ ve dokuların detaylı görüntülerini oluşturmak için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanan bir görüntüleme yöntemidir. Bazıları için, MRG cerrahi planlamaya yardımcı olur ve cerrahınıza endometrial implantların yeri ve büyüklüğü hakkında ayrıntılı bilgi verir.

Laparoskopi

Endometriosisin tanısındaki altın strandart olan tetkiktir. Diğer tanı yöntemleri ile tanı konulamadığı zaman hem tanı hemde tedavi amaçlı yapılabilir. Genellikle göbek deliği etrafından ve karnınızın her iki yanından yapılan 1’er santimlik kesiler ile yapılan bu ameliyat açık ameliyatdan daha konforlu ve kolaydır. Laparoskopi, endometrial implantların yeri, kapsamı ve büyüklüğü hakkında bilgi sağlayabilir.

Tedavi

Ağrı kesiciler; Ağrı için genellikle düşük potentli ağrı kesicilerden kuvvetli ağrı kesicilere kadar varabilen ilaç kullanımı gerekebilir. Aynı zamanda gebelik planlanmıyor ise ağrı kesicilerin yanında hormonal tedavide eklenebilir.

Hormonal tedaviler; Hormonlar bazen endometriozis ağrısının azaltılmasında veya ortadan kaldırılmasında etkilidir. Adet döngüsü sırasında hormonların yükselmesi ve düşmesi endometrial implantların kalınlaşmasına, parçalanmasına ve kanamasına neden olur. Hormon ilacları, endometrial doku büyümesini yavaşlatabilir ve yeni endometrial doku implantlarını önleyebilir. Hormon tedavisi, endometriozis için kalıcı bir düzeltme değildir. Tedaviyi bıraktıktan sonra semptomlarınızın geri dönebilir.

Endometriozis tedavisinde kullanılan hormonal tedaviler şunlardır:

1. Hormonal kontraseptifler
2. Gonadotropin salgılayan hormon (Gn-RH) agonistleri ve antagonistleri.
3. Progestin tedavisi
4. Aromataz inhibitörleri.

Konservatif cerrahi; Endometriozunuz varsa ve gebe kalmaya çalışıyorsanız, rahim ve yumurtalıklarınızı (konservatif cerrahi) korurken endometriozis implantlarını çıkarma ameliyatı, başarı şansınızı artırabilir. Endometriozise bağlı şiddetli bir ağrınız varsa, ameliyattan da yararlanabilirsiniz, ancak bazı durumlarda endometriozis ve ağrı ilerki zamanlarda tekrardan ortaya çıkabilir.

İnfertilite tedavileri; Endometriozis gebe kalmayı zorlaştırabilir. Gebe kalmak ile ilgili zorluk yaşanıyorsa yumurtalıkları uyarıp aşılama yapmaktan tüp bebeğe kadar uzanan tedavi şemaları uygulamak mantıklı olabilir.

Endometriozis süre gelen bir hastalık olduğu ve tekrarlayabildiği için ileri yaş ve gebelik istemeyen kadınlarda kalıcı çözüm için laparotomi yada laparoskopi ile rahim ve yumurlalıklar alınabilir. Yumurtalıklar alınmadan alınan rahmin ağrının geçmesi üzerine çok az bir etkisi olduğu için tek başına rahim ameliyatı önerilmemektedir.