Bazı kanser tedavileri doğurganlığınıza zarar verebilir veya kısırlığa neden olabilir. Etkiler geçici veya kalıcı olabilir. Kanser tedavisinin doğurganlığınıza zarar verme olasılığı, kanserin tipine ve evresine, kanser tedavisine ve tedavi sırasındaki yaşınıza bağlıdır.

Erkek doğurganlığı testislerin cerrahi olarak çıkarılması veya sperm miktarına, kalitesine veya DNA’sına zarar veren kemoterapi veya radyasyona zarar verebilir.

Dişi doğurganlık rahim veya yumurtalıkların cerrahi olarak çıkarılmasını içeren kanser tedavileri ile tehlikeye girebilir. Kanser tedavisi ayrıca yumurtaları, hormon seviyelerini veya yumurtalıkların, rahim veya rahim ağzının işleyişini de etkileyebilir. Bazı kanser tedavilerinden sonra erken menopoz gelişme riski yaşınız arttıkça artar. Yaşlı kadınlar da kalıcı over hasarına karşı daha hassastır.

Kemoterapi ve radyasyon tedavisinin etkileri ayrıca ilaca veya radyasyon alanının büyüklüğüne ve konumuna bağlıdır. En ciddi hasar radyasyonun yumurtalıklara veya testislere uygulanmasında ve alkilleyici ajanlar adı verilen kemoterapi ilaçlarında ortaya çıkar.

Size kanser tedavisi planlıyor ve doğurganlığınızı korumak istiyorsanız tedavi öncesi en kısa zamanda yumurta veya embriyo dondurma için işlemlere başlamak gerekmektedir.

Aynı zamanda yumurtalık rezerviniz az ve sosyal açıdan gebelik için hazır değilseniz, sizde veya ailenizde erken menapoz hikayesi varsa fertilizasyonun korunması bir seçenek olarak ortaya çıkmaktadır.

Türkiye`de üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbî zorunluluk halleri 30 Eylül 2014 tarih 29135 sayılı ÜYTE yönetmeliğinin 20.maddesinde şu şekilde belirtilmiştir;

Erkeklerde;

1. Cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi durumunda
2. Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde
3. Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (testislerin alınması ve benzeri) öncesinde
4. Çok az sayıda sperm olması (kriptozoospermi) durumunda

Kadınlarda;

1. Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde
2. Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (yumurtalıkların alınması gibi operasyonlar) öncesinde
3. Düşük over rezervi olup henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikayesinin üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda.

Yönetmeliğe uygun olarak hangi hastalıklar ve risk faktörü olan kişilerde Dolayısıyla aşağıda belirtilen hastalıklar ya da risk faktörleri olan kişilerde üreme hücreleri ve gonad dokuları saklanabilir?

1. Kanser hastalarında kemoterapi ilaçları ve hedefli tedaviler öncesinde ( Lenfoma, Lösemi vb.)
2. Radyoterapi öncesinde
3. Tedavi amaçlı kemik iliği transplantasyonu için myeloablasyon amaçlı yüksek doz kemoterapi ve/veya radyasyon uygulanması gereken hastalıklarında (Talasemi major, Fankoni anemisi, Orak hücreli anemi, Aplastik anemi, Hemakromatozis , Myeloproliferatif hastalık)
4. Otoimmun ve sistemik hastalıklar ve immunosupresyon amaçlı sitotoksik ajan kullanımı gerektiren durumlarda (SLE, Kronik böbrek hastalığı vb )
5. Cerrahi gerektiren hastalıklar ya da geçirilmiş overyan ya da testiküler cerrahi durumunda (Benign/Borderline over tümörleri ya da testis tümörü, Endometrioma (özellikle bilateral), BRCA-1 ve BRCA-2 mutasyon taşıyıcıları , Testis torsiyonu geçiren hastalarda)

Kadınlar doğurganlığı nasıl koruyabilir?

• Embriyo Kriyoprezervasyonu; Bu prosedürde yumurtalar yumurtalıklarınızdan toplanır, in vitro fertilizasyon (IVF) veya ICSI ile döllenir, dondurulur ve saklanır. Klasik tüp bebek yöntemleri ile aynı işlemdir.
• Yumurta dondurulması (oosit dondurulması). Embriyo kriyoprezervasyonuna benzer şekilde, yumurtalar toplanır ancak bir sperm ile döllenmeden dondurulur.
• Gonad dokularının dondurulması; Yöntem diğerlerine göre daha deneysel olmakla beraber yumurtalıklarınızdan alınan dokuların dondurularak saklanması islemdir.
• Yumurtalık transpozisyonu (ooforopeksi); Kasık bölgesine radyoterapi alacak hastaların yumurtalıkları cerrahi olarak radyoterapi sahasının dışına taşınması ameliyatıdır.

Erkeklerde ise spermin ve gonad dokusunun dondurulması fertilitenin korunmasında uygulanan iki yöntemdir. Sperm dondurma ergenlik çağına gelmiş erkekler için uygunken testis dokusu dondurma ergenlik öncesi sperm üretimi başlamadan testis dokusu dondurma şeklinde gerçekleştirilir.