Polikistik over sendromu (PKOS) üreme çağındaki kadınlar arasında sık görülen hormonal bir hastalıktır. PKOS’lu kadınlar uzun süreli adet gecikmeleri veya aşırı erkeklik hormonu (androjen) seviyelerine sahip olabilir. Yumurtalıklar, çok sayıda küçük sıvı toplaması (foliküller) geliştirebilir ve düzenli olarak yumurta olmaz.

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir. Kilo kaybı ile birlikte erken tanı ve tedavi, tip 2 diyabet ve kalp hastalığı gibi uzun vadeli komplikasyon riskini azaltabilir.

Semptomlar

PKOS’un belirti ve bulguları genellikle ergenlik döneminde ilk adet dönemi sırasında ortaya çıkar. Bazen PCOS daha sonra, örneğin kilo artışına cevap olarak gelişir.

PKOS’un belirti ve semptomları değişkendir. Bu belirtilerden en az ikisinin varlığında PKOS tanısı konulur:

Düzensiz adet dönemleri (Anovulasyon): Seyrek, düzensiz veya uzun süreli adet döngüleri PKOS’un en yaygın belirtisidir. Örneğin, yılda dokuzdan az dönem, dönemler arasında 35 günden fazla olması olarak tanımlanabilir.

Yüksek androjen seviyeleri: Yüksek seviyedeki erkeklik hormonu, aşırı yüz ve vücut kılları (hirsutizm) ve bazen şiddetli akne ve erkek tipi kellik gibi fiziksel belirtilere neden olabilir.

Polikistik görünümlü yumurtalıklar: Yumurtalıklarınız genişleyebilir ve yumurtaların etrafını saran foliküller içerebilir. Sonuç olarak, yumurtalıklar düzenli olarak çalışmayabilir.

PKOS belirti ve semptomlar aşırı kilolularda genellikle daha şiddetlidir.

Nedenleri

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir. Bir rol oynayabilecek faktörler şunlardır:

• Aşırı insülin salımı (insülin rezistası); İnsülin, pankreasta üretilen ve hücrelerin vücudunuzun birincil enerji kaynağı olan şeker kullanmasını sağlayan hormondur. Hücreleriniz insülinin etkisine direnç kazanırsa, kan şekeri seviyeleriniz yükselebilir ve vücudunuz daha fazla insülin üretebilir. Aşırı insülin androjen üretimini artırabilir ve yumurtlamada zorluğa neden olabilir.
• Düşük dereceli inflamasyon; Bu terim, beyaz kan hücrelerinin enfeksiyonla savaşmak için madde üretimini tanımlamak için kullanılır. Araştırmalar PKOS’lu kadınların, kalp ve kan damarı problemlerine yol açabilen androjen üretmeye yönelik polikistik yumurtalıkları uyaran bir tür düşük dereceli iltihaplanma olduğunu göstermiştir.
• Genetik nedenler; Araştırmalar, bazı genlerin PKOS ile bağlantılı olabileceğini göstermektedir.
• Aşırı androjen üretimi; Yumurtalıklar anormal derecede yüksek düzeyde androjen üreterek hirsutizm ve akneye neden olur.

Komplikasyonlar

İnfertilite (kısırlık)

• Gebelik diyabeti veya gebeliğe bağlı yüksek kan basıncı
• Düşük veya erken doğum
• Alkolsüz steatohepatit – karaciğerde yağ birikmesinden kaynaklanan ciddi bir karaciğer iltihabı
• Metabolik sendrom – yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve anormal kolesterol veya trigliserit düzeyleri gibi kardiyovasküler hastalık riskinizi önemli ölçüde artıran bir dizi durum
• Tip 2 diyabet veya prediyabet
• Uyku apnesi
• Depresyon, anksiyete ve yeme bozuklukları
• Anormal uterin kanama
• Rahim içi kanseri (endometriyal kanser)

Obezite PKOS ile ilişkilidir ve hastalığın komplikasyonlarını kötüleştirebilir.

Tanı

PKOS’u kesin olarak teşhis edecek bir test yoktur. Genellikle menstrüel süreleriniz ve kilo değişiklikleriniz de dahil olmak üzere tıbbi geçmişinizle ilgili bir kısa bir anemnez ile tanı ön tanı konulabilmektedir. Fiziksel bir muayene ile, kıllanma artışı, insülin direnci ve sivilce varlığı gözlemlenebilir.

Hormon seviyelerini ölçmek için kan tahlili yapılır. Bu test, adet anormalliklerinin olası nedenlerini veya PKOS’u taklit eden androjen fazlalığını ile giden başka hastalıkları dışlayabilir. Bazı durumlardfa glikoz toleransını, kolesterol ve trigliserit seviylerinizi ölçmek için de kan testleriniz yapılabilir.

Yumurtalıkların durumu ve polikistik görünümün saptanması için ultrason gerekli bir tanı araçlarından bir tanesidir.

Tedavi

PKOS’un ne yazık ki kesin kalıc bir tedavisi yoktur. Genellikle tedavi semptomatik olup hastalığı tamamiyle geçirecek ilaçlar bulunmamaktadır.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Tedavide ılımlı egzersiz etkinlikleri ile birlikte düşük kalorili bir diyetle kilo vermek ilk hedeflerden biridir. Kilonuzdaki mütevazı bir azalma bile – örneğin, vücut ağırlığınızın yüzde 5’ini kaybetmek – durumunuzu iyileştirebilir. Kilo vermek doktorunuzun PKOS için önerdiği ilaçların etkinliğini artırabilir ve infertilite probleminin ortadan kalkmasında yardımcı olabilir.

Medikal tedaviler (ilaç tedavisi)

Adet düzensizliği için kombine oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) ve periodik olarak kullanılan progesteronlar kullanılabilir.

Gebelik için ise genellikle yumurtlamayı artırıcı ilaçlardan olan klomifen sitrat, letrazol, gonadotropinler kullanılır. Aşırı kıllanmayı engellemek için ise doğum kontrol hapları, anti androjen içeren haplar, özellikle yüz bölgesi için eflornitin içeren kremler ve mekanik yöntemlerden lazer ve elektroliz kullanılabilir.

Unutulmamalıdır ki PKOS’ta en kolay ulaşılabilir ve geri dönüşümü en uzun süren tedavi şekli kilo vermek olan yaşam tarzı değişiklilkeridir.